U svijetu i regiji uveliko se vakciniše protiv koronavirusa. U BiH sve još stoji poput mrtvog slova na papiru. Mada se i ta slova mijenjaju. Naime, iako je Federacija napravila jasan plan vakcinacije, on se iz dana u dan prilagođava. Situaciji ili obećanjima. Kako koji dan.
Jedna od osnovnih problematika koja zadaje glavobolju bh. čelnicima jeste koja vakcina efikasnija, koja je odobrena a koja ne. Pri tom ne postavljajući pitanje dostupnosti iste. Kao da o tome ne bruje svi svjetski mediji već sedmicama. Portal vakcina.ba nudi egzaktan pregled danas dostupnih i odobrenih vakcina, ali i onih koje su još u izradi.
Prve vakcine protiv COVID-19 koje su odobrene u Evropi su mRNA (iRNK) vakcine i pripadaju novoj generaciji vakcina – vakcinama baziranim na molekuli RNK. Jedna je nastala u saradnji Pfizera i male njemačke biotehnološke kompanije BioNTech, a druga je američke biotehnološke kompanije Moderna. Moderna i BioNTech su među prvima počele razvoj vakcina prtiv COVID-19.
Osnovni mehanizam djelovanja ove dvije vakcine je isti, a one se razlikuju u nekim komponentama sastava, u doziranju, u broju doza koje multidozna bočica sadrži, u razmaku između doza te za koje starosne grupe su vakcine odobrene.
Tako na pomenutom portalu kažu vakcine protiv COVID-19 koje se počinju davati u regionu ili na koje se računa, a još nisu prošle registraciju i odobrenja, variraju od mRNA (iRNK), preko adenovirusnih (vektorskih) do inaktiviranih (mrtvih) vakcina.
Efikasnost
Obje vakcine su izuzetno efikasne prema studijama faze III, što znači da su imunogenične – potiču imunološku reakciju organizma te stvaranja antitijela (humoralni imunitet) i staničnog imuniteta. Efikasnost Pfizerove vakcine je oko 95%, a Modernine 94.1%.
Modernina vakcina ima nešto učestaliju bol od Pfizerove. Povišena tjelesna temperatura je jednako učestala, mučnina je učestalija kod Moderna. Artralgija (bol u zglobovima) je nešto učestalija kod Moderne. Većina je nuspojava blagog do umjerenog intenziteta. Postoji mogućnost anafilaktičkih reakcija, ali su ti slučajevi rijetki.
mRNA vakcine i alergijske reakcije
Kod mRNA (iRNK) vakcina su prijavljene anafilaktičke reakcije i anafilaktoidne (teške alergijske reakcije), navjerovatnije kao reakcija na polietilen glikol. Ipak, naglašavamo da su ove anafilaktičke reakcije jako rijetke. Osobe koje su su imale takvu reakciju na prvu dozu vakcine, prema uputama CDC ne bi trebale primiti drugu dozu.
Ako ste imali alergijske reakcije na neke druge vakcine, posavjetujte se s vašim ljekarom oko primanja ovih vakcina, kaže se u tekstu portala vakcina.ba.
Osobe koje imaju alergijsku reakciju na neke druge supstance – kikiriki, penicilin, lateks i drugo, savjetuju se da prime vakcinu i nema posebnih preporuku i upozorenja za njih.
mRNA (iRNK) vakcine protiv COVID-19
One sadrže genetičko uputstvo u vidu informacione RNK za stvaranje jednog proteina virusa SARS-CoV-2 (Spike protein, protein “šiljka”) na koji naš organizam stvara antitijela. Dakle, prema ovom upustvu, naše ćelije stvore same taj protein i onda ga druge ćelije u našem organizmu prepoznaju kao “neprijatelja”, strano tijelo i formiraju antitijela koja se specifično vežu na taj protein i neutraliziraju ga.
Ovdje se govori o vakcinama Pfizer/BioNTecha i Moderninim vakcinama
Adenovirusne vakcine
Kod ovih vakcina se koriste neki drugi virus – po čovjeka bezopasni – da prenese genetičko uputstvo o sintezi Spike proteina virusa SARS-CoV-2 do naših ćelija. U našim ćelijama se vrši sinteza tog proteina koji kada izađe iz stanica djeluje kao “strano tijelo” tj. antigen, pobuđujući imunološki odgovor organizma i stvaranje antitijela.
U pitanju su ruska vakcina Sputnjik, ali i vakcina proizvođača AstraZeneca.
Inaktivne vakcine protiv COVID-19
Radi se o vakcinama koje sadrže mrtvog uzročnika bolesti, To je “stara škola” pristup u stvaranju vakcina. Virus se inaktivira hemijski, recimo formaldehidom. Ove vakcine koriste adjuvanse kako bi pojačale imuni odgovor, uprazo zato što je virus mrtav – obično se radi o spojevima aluminijuma. Ipak, i mrtav virus ima Spike protein na šta naš organizam reaguje stvaranjem zaštitnih antitijela. Primjer jedne starije inaktivne vakcine je inaktivna vakcina protiv dječije paralize (IPV).
To su dvije vakcine kineskih proizvođača: Sinovac i Sinopharm
Efikasnost i poređenje vakcina možete vidjeti u narednoj infografici i to onih koje su trenutno odobrene u EU i SAD te drugim zapadnim zemljama, one koje nisu odobrene u EU i na Zapadu, ali se daju u nekim drugim zemljama i još nekoliko kandidata. Među kandidatima koje čekamo je i vakcina AstraZeneca/Oxford. Još jedan kandidat je i Janssenova tj. Johnson&Johnson vakcina. Pored ovih, očekujemo još i CureVac, Novavax i još nekoliko vakcina, ali one nisu u infografici. Najbliži novi kandidati su upravo AstraZeneca vakcina i Johnson&Johnson.
Portal vakcina.ba upozorava da su infografike i poređenje vakcina protiv COVID-19 sastavljeni prema do sada dostupnim podacima i objavama u medijima. Podaci za neke su objavljeni u naučnoj literaturi. Međutim, nema podataka za Sputnjik V i Sinopharm vakcinu objavljenih u naučnoj literaturi te je infografika oslonjena na podatke iznesene u medijima i informativnim stranicama.
Bh. građani u vrijeme dok inetrnet vrvi od ovakvih i sličnih istraživanja slušaju kontradiktorne priče i obećanja naših lidera. Ljudi u međuvremenu umiru, te je BiH tako po stopi smrtnosti sedma u Evropi. Uz to je općeprisutna smao jedna činjenica. Vakcina u BiH jiš uvijek nema. I pitanje je kada će. Prema posljednjim najavama neku od vakcina (još uvijek nije poznato koju) trebali bi dobiti polovinom narednog mjeseca. U međuvremenu se svijet već suočava sa nedostupnošću obećanih doza, a veliki broj zemalja prijavljuje nove, zaraznije sojeve koronavirusa.(ftv,tl)