Prošlo je pedeset godina od kada je Banjaluku pogodio razorni zemljotres, intenziteta 8,5 stepeni po Merkaliju. Posljedice su bile katastrofalne – 15 poginulih, više od hiljadu povrijeđenih, preko 80.000 uništenih stambenih jedinica, stotine objekata, ustanova takođe.
Nakon zemljotresa, banjalučka regija je označena kao trusno područje, na kome su mogući zemljotresi i jačine od devet stepeni Merkalija, zbog čega su se značajno pojačali standardi gradnje.
Međutim, prema novim kartama, Banjaluka više nije kritična tačka, što znači da će kriteriji za gradnju biti smanjeni.
“Grubom analizom i poređenjem ovih karata, vidimo da su na čitavoj teritoriji BiH pooštreni kriteriji za proračun objekata, izuzev regije Banjaluka, koja više nije u seizmičkoj zoni 9, ili prostije rečeno, opterećenje seizmičkog dejstva za regiju Banjaluka je prepolovljeno, dok je zona 9 ograničena samo na područje Laktaša i Trna. Takođe, zona 9 se proširila cijelom Hercegovinom, dok je regija Tuzle iz zone 8 prešla u zonu 9, a Zenica čak iz zone 7 u zonu 9. Stvar je, po mom mišljenju, jako ozbiljna, jer ukoliko prihvatimo ove karte i samim tim smanjimo kriterije prilikom gradnje, u regiji koju je prije 50 godina pogodio katastrofalan zemljotres, preuzimamo preveliku odgovornost”, pojasnio je Radovan Belesin dipl. inž. građevine na okruglom stolu „Seizmička aktivnost banjalučke regije – Približavanje evrokodovima“, koji je okupio brojne stručnjake iz ove oblasti, krajem prošle godine.
PRAVILNIK – seizmička regionalizacije BiH prema Merkalijevoj skali, definisana za vrijeme SFRJ i služi za dobijanje osnovnih proračuna prilikom projektovanja građevina.
EVROKOD 8 – Karta seizmičkih zona i referentnih ubrzanja tla u BiH koje je prije godinu dana izradio Zavod za standardizaciju Bosne i Hercegovine
Dosadašnji kvalitet gradnje
I Anđelko Cumbo, naučni saradnik u Institutu za urbanizam, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske, mišljenja je da Banjaluka nije trebalo da bude prebačena iz najveće, devete zone seizmičkog intenziteta u osmu, jer se uvijek treba voditi istorijom zemljotresa koji su se dogodili, kao što je onaj koji je pogodio Banjaluku 1969. godine i koji je po Merkalijevoj skali bio između osmog i devetog stepena.
On je nešto više rekao i o kvalitetu gradnje u Banjaluci – nakon zemljotresa 1969. godine građeni su dosta kvalitetniji objekti, a posebno nakon 1981. god., kada su kriteriji gradnje dodatno pooštreni, a na snazi su i danas.
Naročito su, kaže, ugrožene zidane zgrade, jer su, pored nedostataka pri građenju, vremenom dodatno oslabile zbog lošeg održavanja i destrukcije materijala. Takve zgrade su najčešće nedovoljno otporne i kriju u sebi potencijalne opasnosti različitog stepena u slučaju budućih zemljotresa.
Posebno je loša situacija kada je riječ o praksi nadziđivanja zgrada, koja je bila aktuelna u Banjoj Luci početkom prošle decenije. Kod ovih nadogradnji, urbanističko tehnički uslovi su najčešće bivali prilagođeni željama investitora, a i projektanti su se takođe „prilagođavali“ tim željama.
Što se pak novih zgrada i objekata tiče, oni bi, prema mišljenju Cumbe, po pravilu trebali biti kvalitetniji od starih, ali i njihova gradnja je propraćena nizom nedostataka, jer se u prvi plan stavljaju želje investitora, tako da često prizemlje bude ‘očišćeno’ od zidova i stubova, tzv. fleksibilno prizemlje, za razliku od krutih spratova ‘natrpanih’ zidovima, što može da dovede do sloma konstrukcije u nivou prizemlja.
Jedan zemljotres nije dovoljan za zonu 9
Učesnica okruglog stola bila je i Snežana Cvijić Amulić, načelnica Odjeljenja za opservatorsku seizmologiju u Republičkom hidrometeorološkom zavodu, koja je jedina od prisutnih učestvovala u radnoj grupi za izradu karte ubrzanja tla, a koja je u konačnici dovela do znatno izmijenjene karte seizmičke aktivnosti na prostoru BiH.
Prema njenim riječima, prebacivanje Banjaluke iz devete zone seizmičkog intenziteta u osmu je opravdano.
“Mi imamo jedan zemljotres koji se desio u Banjaluci, koji je nosilac tako velikog intenziteta, sa magnitudom 6.6 stepeni Rihterove skale i intenzitetom od 9 stepeni po Merkalijevoj skali, a na osnovu samo jednog podatka sam hazard ne može da bude tako visok kao što je to recimo u Hercegovini, gdje je takvih zemljotresa bilo puno više. Prilikom izrade karata, glavni predstavnik bio je zemljotres u Dubrovniku 1667. godine”, objasnila je Snežana Cvijić Amulić.
Svi učesnici okruglog stola su se složili da je neophodno da akademska zajednica i stručne institucije daju svoj stav o uslovima i standardu gradnje, ali i da treba donijeti preporuke koje će biti proslijeđene jedinicama lokalne samouprave i resornom ministarstvu u vezi sa uslovima koje treba postići u segmentu građenja, uspostavljanja standarda i zakonske regulative.
Podsjetimo na kraju da se u evropskim zemljama još od 1975. godine primjenjuju unificirana pravila za projektovanje i gradnju na trusnim područjima – evrokodovi.(buka)