Bivši šef Kosovske informativne agencije, Burim Ramadani, na svom sajtu je objavio Nacrt statuta Zajednice opština sa spskom većinom na Kosovu kojeg je kosovskom premijeru, Aljbinu Kurtiju uručio Misoslav Lajčak, specijalni izaslanik EU.
Nacrt Statuta nije zvanično objavljen ni u Beogradu niti u glavnom gradu susjedne države Kosovo.
Čitajući Nacrt vidi se da je Zajednica predviđena u skladu sa Evropskom konvencijom o nacionalnim manjinama što znači da nema nikakve ingerencije izvršne vlasti, niti svih deset opština sa srpskom većinom neće morati uvijek podržavati izvršne organe Zajednice. Sadržina rada Zajednice su kulturna, socijalna, prosvjetna i druga pitanja koje reguliše Evropska konvencija a finansijska pomoć susjedne države Srbije će ići preko zaduženih organa Vlade Kosova. Dakle, riječ je o Zajednici koja je veća od kulturno-umjetničkog društva a bez izvršne vlasti. Uz to, konačnu verziju Statuta koji će na sljedećem susretu Vučić- Kurti, dat će Ustavni sud Kosova i tek tada će ući u skupštinsku proceduru.
Podsjetimo, na Kosovu danas živi oko 75.000 Srba, a u tri opštine Preševske doline koje se graniče sa Kosovom, živi više od 91.000 Albanaca. Tijekom pregovora Vučića i Kurtija, svakako, biće riječi i o reciprocitetu. Radi se o tome da će Kosovo od Srbije tražiti isti status Albanaca u Preševskoj dolini koji budu mali Srbi na Kosovu. Naravno, sve u skladu sa Evropskom konvencijom, sa dokumentom Evropske zajednice kojoj teže obje države.
Nacrt Statuta ZSO na Kosovu
- Udruženje se naziva: Zajednica opština sa srpskom većinom na Kosovu.
2. Sedište će biti u Severnoj Mitrovici, osim ako opštine članice ne odluče drugačije.
3. Nacrt statuta ima ukupno 45 članova i podeljen je u 7 poglavlja.
4. Udruženje, osnovano ovim Statutom, obezbeđuje samoupravni okvir za zajednicu kosovskih Srba u okviru postojećeg opštinskog nivoa lokalne samouprave i neće steći dodatna izvršna ovlašćenja u poređenju sa opštinama članicama. Okvir uključuje podršku koordinisanom pružanju usluga u specifičnim oblastima, uz mogućnost finansijske podrške Srbije i efikasan kanal direktne komunikacije za zajednicu kosovskih Srba sa Vladom Kosova preko Ministarstva administracije lokalne samouprave.
5. Udruženje ima pravni subjektivitet, u skladu sa zakonom na snazi i pravnu sposobnost neophodnu prema zakonu Kosova da ispuni svoje ciljeve, uključujući pravo na posedovanje pokretne i nepokretne imovine, da ima kompanije u zajedničkom vlasništvu koje pružaju lokalne usluge u okviru delokrug Udruženja i zaključuju ugovore, uključujući i ugovore o radu, kao i tuže i budu tuženi.
6. Članovi Udruženja ne mogu preneti vlasništvo nad svojom nepokretnošću na Udruženje.
7. Ostale (nesrpske) zajednice treba da budu zastupljene u svim organima Asocijacije, odražavajući etničku raznolikost opština članica.
8. Udruženje će kreirati sopstvene zvanične simbole, koji se mogu sastojati od zastave i grba.
9. U skladu sa važećim zakonom, Udruženje ima pravo da, u okviru nadležnosti svojih članova, sarađuje sa opštinama i institucijama, uključujući i državne organe u Srbiji.
10. Takva saradnja može imati oblik pružanja finansijske i tehničke pomoći od strane srpskih institucija, uključujući opremu, u sprovođenju opštinskih ovlašćenja. Donacije dobara i opreme iz Srbije biće oslobođene svih poreza ili dažbina, u skladu sa važećim zakonima.
11. Sva finansijska ili druga podrška koju dobije Udruženje biće podvrgnuta nadzoru i reviziji centralnih organa kako je definisano ovim Statutom i zakonom na snazi.
Kontrola centralnih vlasti
12. Udruženje može uspostavljati odnose i sklapati sporazume o saradnji sa drugim lokalnim i međunarodnim udruženjima opština, lokalnih vlasti, regiona i drugih jedinica lokalne samouprave u drugim državama.
13. Udruženje će se baviti promocijom i zaštitom prava i interesa zajednice kosovskih Srba.
14. Radi lakšeg vršenja ovih ovlašćenja, organi Udruženja imaju pravo da daju saglasnost na:
a) Pravilnik
b) Odluke
c) Deklaracija
d) Pravilnik o radu
e) Uputstva
15. Udruženje će upravljati obrazovnim i zdravstvenim ustanovama, koje direktno finansira Srbija, u skladu sa posebnim procedurama definisanim ovim Statutom iu skladu sa važećim zakonodavstvom.
16. „Kosovska srpska obrazovna mreža“ i „Kosovska srpska zdravstvena mreža“ biće osnovane kao privatni pružaoci obrazovanja i zdravstva pod odgovornošću Udruženja, naglašavajući Srbiju kao finansijskog davaoca, kao i glavne kancelarije ovih pružalaca usluga koje se trenutno nalaze u Srbiji.
17. Udruženje će upravljati radom ovih obrazovnih i zdravstvenih ustanova.
19. Ove usluge su oslobođene carinskih i svih drugih obaveza pod uslovom da pružaju usluge u javnom interesu iu skladu sa ovim Statutom.
Na teritoriji članova Udruženja ovi davaoci mogu koristiti javne objekte koje kreira i sufinansira Srbija za pružanje zdravstvenih i obrazovnih usluga.
20. Ove mreže takođe mogu biti ovlašćene da pružaju svoje usluge na teritoriji opština nečlanica.
21. „Prosvetna mreža Kosova“ izdaće duple diplome. Dizajn diplome (diplome koju dodeljuje Kosovo) koju dodeljuje „Srpska obrazovna mreža Kosova“, u skladu sa zakonom na snazi, biće regulisan posebnim sporazumom između nosioca i nadležnih organa.
Pitanja diploma
22. Osnivačka institucija u Srbiji izdaće duplikat diplome (Srpska diploma). Mesto izdavanja duplikata diplome je grad (Srbija) u kome se nalazi sedište. Vlada Kosova će duplikat diplome tretirati kao važeću stranu diplomu. Udruženje finansira inicijative vezane za obrazovanje – uključujući stipendije, obuku nastavnika, grantove za istraživanje, IT rešenja, akademske razmene, letnje programe – u korist unapređenja obrazovanja među opštinama članicama. Udruženje finansira građevinske i infrastrukturne projekte koji se odnose na pružanje obrazovanja među opštinama članicama, kao i pruža finansijsku podršku za održavanje obrazovnih i pratećih objekata (sportske hale, IT laboratorije, itd.
23. U zdravstvenoj i socijalnoj zaštiti:Udruženje će, pored i u vezi sa nadležnostima definisanim članom 14. ovog Statuta, vršiti pune funkcije i nadzor (reguliše, organizuje, koordinira i obavlja poslove) u okviru svojih opštinskih nadležnosti koje se odnose na lokalno unapređenje primarnog i sekundarnog zdravlja. i socijalnog staranja.Udruženje će finansirati i omogućavati izgradnju kapaciteta i stručno usavršavanje medicinskog i socijalnog osoblja svojih članova.
Udruženje će finansirati građevinske i infrastrukturne projekte koji se odnose na pružanje zdravstvene i socijalne zaštite.
Udruženje će finansirati socijalno stanovanje u opštinama članicama.
Udruženje će finansirati ili prikupljati sredstva za podršku socijalnoj zaštiti stanovnika svojih opština članica.
Udruženje će finansirati nabavku specijalizovane medicinske opreme po potrebi opštinama članicama i „Zdravstvenoj mreži Srbije“.
Udruženje će, kroz zajedničku komisiju sa centralnim vlastima, olakšati isplatu novčane pomoći socijalne zaštite iz Srbije korisnicima sa prebivalištem u opštinama članicama.
24. U privrednom razvoju, pored drugih aspekata, Udruženje će zastupati interese članova i privrednih aktera koji se nalaze unutar administrativnih granica Udruženja u odnosima sa centralnim vlastima, kao i sa drugim državnim i privrednim subjektima. u regionu i šire, uključujući i one iz Srbije.
25. Što se tiče urbanističkog i ruralnog planiranja, Udruženje će vršiti pune funkcije i nadzor (reguliše, organizuje, koordinira i obavlja poslove) u okviru opštinskih nadležnosti koje se odnose na urbano i ruralno planiranje.
26. Takođe, Udruženje će pružati pravne, predmetne i istraživačke savete centralnim vlastima i njihovim članovima u vezi sa procesima eksproprijacije unutar administrativnih granica Udruženja.
Nacrt statuta govori i o povratnicima na Kosovo. Udruženje će usvojiti mere za podršku održivom povratku raseljenih lica i izbeglica na Kosovo.Udruženje će, između ostalog, preko svojih članova sufinansirati programe socijalno-ekonomske integracije povratnika. Takođe, Udruženje će pružati savete i podršku opštinama nečlanicama u vezi sa njihovim politikama i merama povratka.
27. U zastupanju interesa opština članica, Udruženje će promovisati, distribuirati i zastupati pitanja od zajedničkog interesa za svoje članove i zastupati ih, uključujući i centralne vlasti.
Organi Udruženja
28. Udruženje će moći da osniva zajednička javna preduzeća za obavljanje opštinskih usluga u ime svojih članova.
29. Udruženje će se sastojati od sledećih organa:a) Skupština
b) predsednik i potpredsednik
v) Odbor
d) Savetodavno veće
d) Administracija
f) Kancelarija za žalbe
30. Skupština je najviši organ Udruženja.
31. Predsedavajućeg i zamenika predsednika bira Skupština.
32. Savetodavno veće se sastoji od najviše 30 članova, uključujući sve gradonačelnike opština članica. To je savetodavno telo.
33. Upravni odbor Udruženja je organ upravljanja Udruženjem i sastoji se od 7 članova.
34. Predsednik Upravnog odbora je glavni izvršni direktor Udruženja.
35. Administrativno osoblje će se sastojati od profesionalnih i odgovornih građana Kosova, bez obzira na njihovo opštinsko prebivalište.
36. Pored kancelarije za žalbe, Udruženje će nuditi i uslugu besplatne pravne pomoći.
Nadzor EU
37. Što se tiče budžeta, budžet Udruženja i njegovi rashodi biće predmet petogodišnjeg nadzora Evropske unije, uz mogućnost produženja za još pet godina.
38. Udruženje će finansirati:Prilozi njenih članova.
Prihodi i prihodi od usluga koje pruža Udruženje, njegova preduzeća ili od njegove pokretne ili nepokretne imovine.
Transferi od centralnih vlasti.
Prilozi, grantovi, donacije, kao i finansijska podrška drugih udruženja i organizacija, domaćih i međunarodnih, uključujući i Srbiju.
Udruženje će biti oslobođeno dažbina i poreza u ispunjavanju svojih ciljeva, po istoj osnovi kao i opštine članice.
39. Generalni revizor Kosova će vršiti eksterne revizije Udruženja.
40. Kada se Udruženje osnuje, osnivanje i početni dvogodišnji period delovanja Udruženja pratiće Evropska unija. Ipak, moguće je da će Evropska unija nastaviti da prati situaciju.
41. Udruženje ima pravo da pokrene ili učestvuje u postupcima pred nadležnim sudovima, uključujući i Ustavni sud.
42. Pred Ustavnim sudom postupak se pokreće samo kada Udruženje kao pravno lice može tvrditi da je žrtva povrede osnovnih prava i sloboda zajamčenih Ustavom.
43. Postojaće Arbitražna komisija, sastavljena od tri predstavnika: jednog iz centralnih institucija, jednog iz Udruženja i predsednika uz saglasnost. Ako ne postoji kompatibilnost za predsedavajućeg, tada predsednika Arbitražne komisije imenuje Evropska unija.
44. Regionalnom direktoru policije u regionu Severne Mitrovice, četiri gradonačelnika severnih opština dostaviće Ministarstvu unutrašnjih poslova listu kandidata za imenovanje.
45. Takođe, Udruženje će moći da savetuje svoje članove da osporavaju ustavnost zakona ili akata Vlade ukoliko postoje takve tvrdnje.
Rješenje odnosa između države Srbije i države Kosovo jeste od posebnog interesa za cijeli Balkan pa i za Bosnu I Hercegovinu. U konačnici, Srbija I ne mora priznati Kosovo kao državu, kao što Grčka nikad nije priznala turskii dio Kipra. Unatoč tome na cijelom Kipru funkcioniše ekonomija, priznavaju su lični i javni dokumenti, a Grčka I Turska imaju diplomatske odnose.
Da li je kiparski model najbolje rješenje za Srbiju I Kosovo? (Piše: Ekrem AVDIĆ, društvenopolitički analitičar)