Transparency International u Bosni i Hercegovini (TI BiH) podnio je prijave Centralnoj izbornoj komisiji BiH (CIK BiH) protiv sedam političkih stranaka zbog sumnje da su primale zabranjene donacije od privatnih preduzeća koja posluju sa državom, što predstavlja kršenje Zakona o finansiranju političkih partija.
Među prijavljenim strankama su: HDZ BiH, SDP BiH, SDA, Republička stranka Srpske, Naprijed BiH, Demokratska fronta i Socijaldemokrate BiH. Ukupno je evidentirano 15 nezakonitih priloga.
Spisak spornih donatora i primatelja
Najviše nepravilnosti zabilježeno je kod HDZ-a BiH, koji je primio donacije od firmi poput AGIP d.o.o. Brčko (u vrijednosti 1.500 KM, dok je s vlastima Brčko distrikta imala ugovore preko 700.000 KM) te Matisa d.o.o. i Posing, koje su takođe poslovale s javnim institucijama.
SDP BiH je primio 3.000 KM od firme Euromeat d.o.o., iako je ista sklopila višegodišnji ugovor s Ministarstvom odbrane BiH koje vodi SDP-ov ministar Zukan Helez. Donacija firme Europrost d.o.o., koja je poslovala s Općinom Posušje, takođe je proglašena spornom.
Firme koje su poslovale s više nivoa vlasti, poput Kop i Ko, donirale su i SDA i SDP-u, dok je SDA primila još i donacije firmi Inter-com Živinice.
Republička stranka Srpske dobila je 45.000 KM od firme Tehnički remont Bratunac, koja redovno sklapa ugovore s MUP-om RS, a u kojoj je i dalje prisutan državni kapital, dok je direktor firme ujedno i predsjednik stranke – Slavenko Ristić.
Socijaldemokrate BiH i Demokratska fronta su također na listi prijavljenih stranaka zbog manjih, ali zakonom zabranjenih donacija firmi koje su dobijale tendere u vrijednosti većoj od dozvoljene granice.
Stranka Naprijed BiH primila je donaciju od firme Almy d.o.o. iz Zenice, koja je tokom prošle godine zaključila više ugovora o javnim nabavkama.
SNSD u fokusu zbog neprijavljenih troškova
TI BiH posebno ističe stranku SNSD, koja uopšte nije prijavila prihode od donacija privatnih preduzeća, ali je prema nezavisnim analizama potrošila najmanje milion KM više nego što je prijavljeno. Sumnja se na prikrivanje izvora finansiranja, posebno jer su u prošlosti prijavljivali i donacije koje nisu bile obavezne za prijavu (npr. koncert Cece Ražnatović).
Ni koalicioni partneri SNSD-a, poput Ujedinjene Srpske, SPS-a, NPS-a i DNS-a, nisu prijavili nijednu marku prihoda od pravnih lica, što dodatno pojačava sumnje.
Nenovčane donacije i dugovanja
Ukupno su stranke prijavile 433.756 KM donacija od privatnih firmi (svega 1,48% prihoda), dok je oko 367.000 KM prijavljeno kao nenovčane donacije. Najviše su ih prijavile Naša stranka i SDA.
Ukupni prijavljeni prihodi političkih stranaka za 2024. iznose 29 miliona KM, od čega je čak 20 miliona iz budžeta. Međutim, Transparency International upozorava da su za prethodne izbore stranke prikrile 2,6 miliona KM troškova kampanje.
Dugovanja stranaka i sumnjive pozajmice
Stranke su u finansijskim izvještajima prikazale 6,9 miliona KM obaveza, značajno manje nego 2018. godine kada su iznosile 11 miliona. SDP BiH ima najveći dug – preko milion KM, a značajna dugovanja imaju i DNS, Socijalistička partija, kao i HDZ 1990 i Naša stranka, koje se oslanjaju na pozajmice članova stranke, uključujući ministra Edina Fortu koji je Našoj stranci posudio 20.000 KM.
Transparency International upozorava da su ti podaci razlog za ozbiljnu zabrinutost i zahtijeva hitne i sistemske kontrole finansiranja političkih subjekata u BiH.